Akademik çalışmanızın başlığı ne olmalı? Başlık yazılırken dikkat edilmesi gereken hususlar, temel kurallar

Akademik yayınlarınızın alanı, içeriği, konusu kadar mühim olan ve kritik önem taşıyan önemli bileşenlerinden biri de başlıktır. Bir akademik yayın başlığı tarafından temsil edilir, taranır, arşivlenir. O nedenle başlık yayını temsil edebilmesi için özel dikkat ile hazırlanmalıdır.
Öncelikle başlık bileşenini biraz irdelemekte fayda var.
Bir araştırma makalesi başlığının amacı, maksimum doğruluk (precision) ve özlü (concision) ifade ile, bir bilimsel çalışmanın kapsamını bildirmek olmalıdır. Her başlık öz haliyle, araştırma makalesinin geri kalan bölümlerine kıyasla, otonomu (bağımsızlığı) olan bir bütündür. Ancak tam yansıması ölçüsünde makalesine bağımlıdır. Başlık ve özet bir kartpostal üzerine geçilebilecek kadar yer işgal eder.
Okuyucu tarafından bakıldığı zaman başlık, çekici ve seçici role sahiptir. Başlıklar ait oldukları makalenin okunup okunmamasını etkiler. Başlıklara iki biçimde bakılır. Birincisi, periyodiklerin özetlerine ve ya ekstrelerine bakılır. İkincisi ise, belirli bir konuyu işleyen makaleleri araştırırken (tematik bibliyografi yaparken) dikkat edilir.
Unutmayın ki, iyi seçilmeyen veya özensiz bir başlık, çalışmayı olumsuz yönde etkiler ve okuyucuya ulaşımını engeller.
Şimdi başlık mevzuusunda dikkat edilmesi gereken hususları ve iyi bir başlık için yapılması gereken işlemleri tek tek ele alalım.
Bilimsel çalışmanıza başlık verirken nelere dikkat edilmeli? Akademik çalışmalarda başlık nasıl yazılır?
Akademik çalışmalarda nitelikli bir başlık, iki farklı açıdan (Yapısal ve Anlamsal) değerlendirilir.
Yapısal dikkat edilmesi gereken hususlar
- Herkesin bilemeyeceği kısaltmalar, kimyasal/matematiksel formüller, patent isimleri, jargon kelimeler, olağandışı ve eski terimler içermemelidir.
- Kısa ve çok genel ifadeler içeren başlıklar seçilmemelidir.
- İmla hatası, devrikler ifadeler içermemelidir.
- Genelde en fazla 15 kelimeyi geçmemelidir.
- Bilimsel çalışmanın gönderileceği periyodiğin yayımlama esasları incelenmelidir. Onlara adaptasyon yolları aranmalıdır. Çünkü söz konusu esaslar içerisinde, balığın içereceği karakter veya kelime sayısına sınırlama getirilmiş olabilir.
- Büyük indekslerin veya bültenlerin anahtar kelimelerinin kullanılması önerilmektedir. Genel tabirler içermeyen, alışılmamış ifadeler barındıran bir başlıktan sakının. O nedenle başlıkta kullanılabilecek kelimelerin bir havuz olarak hazırlayabilir, daha sonra bu alternatifler değerlendirilebilir.
- Hazırlanan başlıkta, kelimelerin seçimi kademesi atlatılınca sıra, kuvvetli pozisyon ilkesine en iyi uyan düzen içerisinde makalenin amacını da hesaba katarak, kelimelerin yerleştirilmesine gelmektedir.
- Tecrübeli araştırmacılar, başlık belirlerken meslektaşlarından görüş almaktan çekinmez. Onlara hazırladığı başlığı okutarak geribildirim alır.
Anlamsal dikkat edilmesi gereken hususlar
- Ana mesaj/kavram ve niteliyici olarak bölümlenebilir.
- Başlığı belirlemek için çalışmanızın tamamlanmasını beklemeyin. Çalışmanızın gittiği yöne göre başlığınızı revize etmek yol haritanızı takip edebilmeniz açısından daha yararlı olacaktır.
- Başlık bir cümle olarak düşünülmemelidir. Yüklemi, öznesi olmak zorunda değildir. Nokta ile bitmez.
- İkna etmeye, kabul ettirmeye çalışmamalıdır.
- Abartılı ifadeler içermemelidir.
- Bazı araştırmalarda başlıkların altına konan alt-başlıklar da zorunlu görüldüğü durumlarda kullanılabilir. Bu tip başlıklarda, ilk bölüm çalışmanın temasına vurgu yapar, ikinci bölüm yani alt başlık ise ortaya konulan araştırmanın belirgin farklılığını belirtir. Bazı durumlarda da ikinci bölüm, gerçekleştirilen çalışma üzerine tamamlayıcı bilgiler sağlar. Tüm bunlara rağmen başlık bölünmese daha iyi olacaktır.
- Araştırma metni başlıkları, okuyucuyu provoke etmeye uğraşması çok enderdir. Okuyucuya soru yönelten başlıklar, orjinal bir makale için pek uygun sayılmaz. Ancak, editöryal çeşidi yazılar için uygun görülebilir.
- Soru işaretli başlıklar da pek tercih edilmez. Daha az belirgin sunarak okuyucu reaksiyonunu elde emek için tercih edilebilir.
- Soru-cevap gibi kompleks yapılı başlıklarda önerilmez. Bunların kompleksliği rahat okunmalarını ve kolay anlaşılabilir olmalarını engeller.
- Okuyucuların, alan uzmanlarının dikkatini çekecek nitelikte bir başlık olmalıdır. İçerisinde ait olduğu yayının içeriği ve konusu hakkında ipucuları barındırmalı, anahtar kelimeleri içermelidir.
- Subjektif, öznel ifadeler, duygu ve hissiyat belirten sıfatlar içermemelidir. Örneğin başlıkta “umut” ifadesi yerine “bulgu” kullanmak daha bilgilendirici ve nesnel bir yaklaşım sağlayacaktır.
- Başlıklar tarafsız bir izlenim (nötr ton) vermelidir.
- Kesin onay (affirmation) taşımamalıdır. O nedenle, çok önemli bir bulgu bulmuş olsanız bile başlıkta yer vermeniz doğru olmaz. Çünkü, böyle iddalı bir içerik bulguların tartışılabilirliğini azaltır. Kesin olduğuna dair bir izlenim yaratır.
- Açık ve anlaşılır olmalıdır.
Son olarak kıvmetli bir ipucu ile yazıyı noktalayayım; yazmaya başlamadan önce başlığı düşünmeye çalışın. Hatta çalışmanıza her ilerlediği adımda farklı kod adları verebilirsiniz. Bu tip beyin cimlastikleri hem başlığınızı sürekli düşünüp revize edebilir hem de yazınınz ana konusuna odaklanmanız kolaylaşacaktır.
Benzer İçerikler

Akademisyen, kullanıcı deneyimi ve arayüz tasarımı, veri görselleştirme, web/mobil uygulama geliştirme.
Kemal ŞAHİN'i yakından tanıyın.