Derleme araştırmaları; iyi bir tarama, tarafsız değerlendirme ve analiz ve sentez üzerine yürütülmelidir.

Derleme çalışması yürütürken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.

• Konu ile ilgili kaynakları özetlendiği bir çalışma değildir.
• Kaynakça listesi değildir.
• Yazarın kendi fikirlerini, argümanlarını veya varsayımlarına kanıt arayan çalışmalar değildir.
• Hatırlatma notu değildir.
• Tek taraflı kaynaklar üzerine inşa edilmemelidir. Karşıt görüşleri temsil eden kaynaklara muhakkak yer verilmelidir.
• Güncel kaynaklardan beslenmelidir.
• Yeni düşünce ve anlayışa katkı sağlamalıdır.

Geleneksel Derlemeler

Diğer isimleri: Traditional / Literature / Narrative / Descriptive Reviews

Belirli bir konuda iki veya daha fazla kaynak üzerinde yapılan incelemeyle şekillenen yöntemdir. Belirli bir yöntem izlemeden, elde edilen bilgiler derlenir. Bu tür çalışmalar için “derleme, inceleme, kuramsal çözümleme, kavramsal çözümleme, literatür taraması veya alanyazın taraması” gibi adlandırılabilir. Geleneksel derleme bilimsel yöntem olarak bazı problemler barındırır. Bu tip çalışmalar “uzman görüşü” olarak kabul görebilir. Ayrıca, kanıt piramidinin en alt basamağında değerlendirilir.

• Taraflı olabilir. Yanlı tarama içerebilir.
• Tarama yeterliliği şüphe barındırır. Eksik olabilir. Tarama seçimleri net olarak belirtilmemiştir.
• Derlemenin derinliği ve kalitesi ölçülmek zordur.
• Okuyucu derlemeyi tekrarlayamaz. Dolayısıyla sonuçları doğrulayamaz.
• Çalışma, bilimsel dayanaklara mı yoksa kişisel deneyimlere göre mi yürütüldüğü tespit edilemez.
• Elde edilen sonuçlar subjektif değer barındırır.

Bütün bu nedenlerden ötürü, bilimsel çalışma olarak kabul edilmesi güçtür.

Geleneksel derlemeler; belirli bir konuyu tanımlamak veya anlatmak, ana hatlarıyla özetlemek, boşlukları vurgulamak gibi amaçlarla yürütülebilir.

Sistematik Derlemeler

Diğer isimleri: araştırma sentezi, araştırma incelemesi, araştırma derlemesi veya sistematik derleme

Sistematik derleme türü bir araştırmanın ilk olarak seçkin bir istatistikçi olan Karl Pearson tarafından 1904 yılında yapıldığı ileri sürülmektedir. Öncelikli olarak sosyal bilimler alanında kullanılmaya başlanmıştır. Kanıt piramidinin en üst basamağında yer alır. Ayrıca, literatürdeki boşluklar, yetersizlikler görünür kılınır.

Sistematik derlemede araştırma sorusu net olarak vardır. Araştırma sorusuna yönelik belirlenmiş ölçütler çerçevesinde bir araya getirilen kaynaklar sentezlenir.

• Tarama seçim kriterleri net olarak tanımlandığı için araştırma tekrarlanabilir.
• Daha objektirdir. Daha az yanlılık ve hata içerir.
• Kapsamı ve kaynak seçim ölçütleri net olarak tanımlanmıştır.
• Okuyucu, çalışmayı tekrarlayabilir, sonuçları doğrulayabilir.
• Derlemenin istatistik analizi içermesi tercih edilir ama bu bir zaruriyet değildir.

Temel özellikleri aşağıda listelenmiştir.

• Net bir araştırma sorusuyla başlamalıdır. Diğer bir ifadeyle araştırma sorusuna yanıt olarak yürütülmelidir.
• Kullanılan yöntemler ve teknikler tekrarlanabilir olması için açık, şeffaf anlatılmalıdır.
• Kaynakların seçim ölçütleri açık ve net tanımlanmalıdır.
• Ölçüte uygun bütün kaynaklar dahil edilmelidir.
• Sistematik analiz – sentez teknikleri kullanılamlı ve araştırma içerisinde net olarak açıklanmalıdır.
• Bugular açık olarak ifade edilmelidir.
• Sistematik derleme sorusu ve ölçütleri tanımlandıktan sonra değişiklik yapılmamalıdır.

Sistematik derleme çalışmalarında her iki veri türü (hem nitel hem nicel) bir arada kullanabilir.

Meta Analiz Derlemeleri

Diğer isimleri: meta sentez, meta değerlendirme

Belirli bir istatiksel teknik kullanılması zorunludur. Nicelleştirme odaklı çalışmalardır.

Her meta analiz sistematik derleme sürecinin bir parçası olabilir ama zorunlu değildir. Çok sayıdaki meta analizde sistematik derleme değildir.

Meta analiz derlemeleri aşağıdaki özellikleri barındırır.

• Sistematik derlemeye nicel bir boyut ekler.
• Güçlü istatistiksel teknikler (örn. random-effects modeli, forest plot) kullanılır.
• Sonuçlar sayısal tablolar ve grafiklerle sunulur.
• Bireysel araştırmalardan elde edilen etki büyüklükleri (effect size) birleştirilerek genel bir etki değeri hesaplanır.
  

Sistematik Derlemeyle Meta Analiz Derleme Karşılaştırması