Araştırmanın sorularına yanıtları için gerekli verilerin elde edildiği canlı veya cansız varlıkların oluşturduğu bütündür.
Araştırmanın geçerliliği için gerekli olan topluluk olarakta tanımlanabilir.
Araştırma sonuçlarının geçerli olacağı evrenin sınırlandırılmış bir parçasına evren birimi denir.
ÖRNEK: İlköğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıklarını konu edinen bir araştırmada evren birimi: ilköğretim öğrencileridir.
Evrenden elde edilen verilerden hesaplanan ve evreni betimlemek için kullanılan değerlere evren değer veya parametre denir.
Bir araştırma için iki evren türünden bahsedilebilir.
- Hedef evren: Ulaşılması hemen hemen imkansız olandır. Araştırma evreni, kuramsal evren veya genel evren olarakta adlandırılır.
- Ulaşılabilir evren: Araştırmacının gerçekçi seçimidir. Hedef evren araştırmalarda tanımlanmaz. Ulaşılır evren açıkça tanımlanır. Örneklemeye esas alınır. Araştırmalarda sıklıkla “çalışma evreni” veya “erişilebilir evren” olarak adlandırılır.
ÖRNEK: İlköğretim öğrencilerinin okuma alışkanlıklarını konu edinen bir araştırmada genel evren: bütün ilköğretim öğrencileri, hedeflenen evren Ankara ilindeki ilköğretim öğrencileri, örneklemde belirlenmiş ilköğretim öğrencileri olabilir.
Evrenden veri toplandığı zaman tam sayım veya sayım yapılmış olur.
ÖNEMLİ NOT: Her araştırmada, evrenden veri toplamak maliyetli, zaman kaybı yaratır. Ayrıca istatiksel yöntemler sayesinde gerekli de değildir.
