...

Anket Tasarımı

Anket, cevaplayıcılardan bilgi almak için formüle edilmiş ve içeriğinde düzenlenen soru grupları barındırır.

Anket hazırlanken aşağıdaki hususlara dikkat etmek önemlidir:

  • Yanıtlama esnasında hata en aza indirilmelidir.
  • Anketin cevaplayıcıyı görüşmeye katılım için, iş birliği için ve görüşmenin tamamlanması için teşvik etmesi, motive etmesi ve cesaretlendirmesi gerekir.
  • Sorular net ve anlaşılır olmalı, gerekli yanıtı en kısa yoldan alabilecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.
  • Anketi yanıtlayanlar, örnekleme uygun olarak seçilmelidir.

Anketin Genel Yapısı

Üç ana bölümden meydana gelir.

  1. Tanıtım:
    • İnandırıcı ve ikna edici bir tanıtım içermelidir. Anketin kim tarafından ne amaçla yapıldığı net olarak tanımlanmalıdır.
  2. Yapı ve içerik:
    • Araştırmanın problemini çözmek için ihtiyaç duyulan bilgiyi kapsayan sorulardan meydana gelmelidir.
  3. Ana (Temel) Veri:
    • Tipik olarak, demografik çözümleme için sorular barındırır. Katılımcıların yaşam stillerini anlamak için eklenen sorulardır.
    • Seçildiği ana kütleyi temsiliyet gücünü ortaya koyar.
    • Alt grup analizleri yapabilmek için önemlidir. (Cinsiyet, yaş gibi)
    • Katılımcı hakkında tamamlayıcı bilgi edinilmesini sağlar. (Adres, telefon gibi)

Anket Tasarımı ve Oluşturulması

Aşağıdaki aşamalarını içermektedir.

  1. Öncül Hususlar
    • Bilginin çeşidi, örneklem, metot türü anket oluşturulurken göz önünde bulundurulmalıdır. Bu üç husus birbiri ile ilişkilidir.
    • Anketin veri toplamadan sonra nasıl çizelgelendiği ile ilgili raporlama önemlidir.
    • Gereksiz yere uzun olmamalıdır. Sadece amacını yerine getirecek ölçüde uzun olmalıdır.
    • Her soru araştırmanın amacıyla bağlantılı olmalıdır.
    • Bilginin doğruluğu cevap verenin isteğine ve ilgisine bağlıdır. İstekli olması doğru cevap veriyor olduğunu göstermez.
  2. Soru İçeriği
    • Anketi hazırlarken her soru için şu sorulara yanıt aranmalıdır?
      • Bu soru gerekli mi?
      • Cevaplayıcı soruyu anlayabilir mi?
      • Soru talep edilen bilgiyi ortaya çıkarmada yeterli olacak mı?
      • Cevaplayıcının sorulara cevap vermek için yeterli bilgisi var mı?
    • Birden fazla cevabı ortaya çıkaran sorulardan kaçınılmalıdır (Örnek: ne zaman ve nerede alışveriş yaptınız?)
  3. Anketin Konuya Uygunluğu ve Dili
    • Kullanılan dilin üslubu hedef ana kütleye uygun olmalıdır.
    • Soruları yeteri kadar uzun olmalıdır. Gereksiz uzun olmamalıdır.
    • Soruların anlatım biçiminde belirsizlik ve anlaşılmazlık olmamalıdır.
    • Önyargılı kelimeler, yönlendirici veya hileli sorulara yer verilmemelidir. (Önyargılı kelimeler duygusal tepkilere sebep olabilir.)
    • Tahminleme ve genelleştirme için soru sorulmamalıdır.
    • Varsayıma dayanan sorular içermemelidir. (“-ecek,-acak” ve “ebilir-abilir” gibi eklerden sorularda kaçınılmalıdır çünkü bu ekler kişileri tahminde bulunmaya teşvik eder.)
    • Negatif sorulardan kaçınılmalıdır. (Cevaplayanın katılıp katılmadığı sorulan sorulardan kaçınılmalıdır. Çünkü bu tip katılımcıyı tahmine teşvik eder.)
  4. Yanıt Formatı Tipleri
    1. Ankette yer alan soruların iki ana biçimi bulunmaktadır; Yapısal olmayan (açık uçlu) ve yapısal olan sorular.
      • Yapısal olmayan (açık uçlu) sorular
        • Yanıt önermeyen sorulardır.
        • Serbest cevaba izin verir. Her cevabın uzun olması gerekmez.
        • Katılımcının kendi görüşlerini kendi sözcükleri ile alınması gereken noktalarda kullanılan soru tipidir.
        • Bu tip sorularda, katılımcının yüksek eforu gerektiği için ankete açık uçlu sorularla başlamak, anketin devamlılığını olumsuz etkileyebilir.
      • Yapısal olan (kapalı uçlu) sorular
        • Tüm mümkün cevapların önceden belirlendiği sorulardır.
        • Yanıtlaması kolay ve hızlıdır.
        • Sayısallaştırmak kolaydır.
        • İki seçenekli veya çok seçenekli olabilir.
        • Cevaplama sıralaması önemlidir. Sıralama katılımcının yanıtını etkiler.
        • Cevap seçenekleri kapsamlı ve birbiriyle çakışmayacak şekilde düzenlenmelidir.
        • Cevap seçenekleri sıralı olmalıdır, geçmiş çalışmalardan ilham alınabilir. Eğer çok fazla seçenek olursa muhtemel seçenekler listelenmeli bunun dışında kalanlar diğer başlığı altında toplanmalıdır.
  5. Soru Düzeni
    • Özellikle, internet üzerinden yapılan anketlerde soru düzeni çok önemlidir.
    • Önceki sorular ilgiyi arttırmak için güven vermelidir.
    • Mahcup edici, can sıkıcı sorular anketin sonunda olmalıdır.
    • Sonraki sorular için cevapların önerilmesinden kaçınılmalıdır.
    • Soruların tümü genelden özele gitmelidir. Sorudan soruya, konudan konuya mantıklı bir sıra izlemelidir.
    • Özellikle telefon üzerinden yapılan anketlerde, huni ve ters yüz edilmiş huni; düzenin önemli bir belirleyici özelliğidir.
      • Bu düzene göre öncelikle genel sorular sorulur, daha sonra birbiri ardınca daha spesifik ve dar alanlı sorulara geçilir.
      • Bu tip yaklaşım, önceki sorularda sapmayı en az seviyeye indirir.
  6. Soru Yerleşimi
    • Demografik ve hassas sorular daima en son bölüme yerleştirilmelidir.
    • Eğer anket, birçok başlığa işaret ediyorsa, aynı başlıklara odaklanan soruları bir araya toplamak önerilmektedir.
    • Bir başlık içerisinde soruların genelden özele doğru sıralanmasıdır.
    • Ankette tüm sorular ve bölümler cevaplamak zorunlu olmamalıdır. Bazı soru veya bölümler cevaplayıcı tarafından atlanabilir.
    • Rahat okuma için doğru yazı tipi seçilmelidir.
    • Soruları cevaplandırmak için kolaylaştırılmış olması gerekmektedir.
  7. Anketin Ön-testi ve Yeniden Gözden Geçirilmesi
    • Sınırlı sayıda potansiyel cevaplayıcıya ve anketin eksikliklerini görebilecek kişilere uygulanmasından oluşmaktadır.
    • Anketler ilk tasarlandığında, kararsız, belirsiz sorular içerebilir. Bu adım sayesinde bu tip durumların önüne geçilebilir.
    • Ön-test için istekli ve ilgili küçük bir grup belirlenir.
    • Ön-test bilgi ve protokol metodundan oluşmaktadır.
      • Bilgi Metodu: Cevaplayıcı anketi birebir yanıtladığı gibi anket ile genel olarak yorumlarını, soruları anlama ve yönlendirme gibi durumlarını paylaşır.
      • Protokol Metodu: Bu metot katılımcının anketi doldururken ya da görüşme sürerken yüksek sesle düşünmesini içerir.
    • Anket ile ilgili yerleşme, soru akışı, kelime anlamı, soru zorluğu, dallanma talimatları gibi her konuya dikkat edilmelidir.
    • Öntestteki cevaplayıcılar hedef anakütlenin temsilcileri olmalıdır, yani hedef anakütledekilere benzer karakteristiklere, davranışlara ve fikirlere sahip olmalı ve konuyla alakalı olmalıdır.
  8. Anketin Sunumu
    • Katılımcıya doğru kanal üzerinden uygun formatta sunulmalıdır.
    • Görüşmeciler doğru ve net ifadeler ile katılımcılara kendilerini tanıtmalıdır.
    • Eğer yüz yüze yapılmayan bir anket ise, giriş bölümü ya da anketin yanında gönderilen bir mektup ile amacı ve faydaları net olarak açıklanmalıdır.